Mostar, een sterk verdeelde stad

Mostar, een sterk verdeelde stad

• Over
• Laatste berichten

Volg me

Dennis Aaij

Producer, editor, co-host bij Lekker Uitgelegd

Ik ben leraar geschiedenis, schrijf (fiets) reisverhalen op pedalenenverhalen.nl en maak de Lekker Uitgelegd podcast.

Volg me

Laatste berichten van Dennis Aaij (alles zien)

• In overleg met de goden - maart 15, 2021
• De geur van verre reizen - maart 8, 2021
• Bali-medewerker - maart 2, 2021

Op Mostar vlieg je aan. Ook op de fiets. Als een malle dalen we de vallei in. Een enorme katholieke begraafplaats is het eerste waar we tegenaan fietsen. Duizenden graven van glanzend zwart marmer maken dat je je blik van de stad, die vóór ons uitgespreid ligt, afwent. De dood is in Mostar nergens ver weg en trekt al meteen je aandacht. Zoals ook de kapotgeschoten huizen die zich aftekenen tegen de nieuwbouw die van de stad een stad maken. Mostar is prachtig maar heeft een rafelige rouwrand overgehouden aan de Bosnische oorlog uit begin jaren negentig. Was het vóór die oorlog nog een etnische smeltkroes, daarna werd Mostar een sterk verdeelde stad.

Na de vlugge verkenning op de fiets, zijn we wat door de stad gaan wandelen. We lopen vanaf de islamitische kant, het oosten, naar het katholieke westelijke deel van de stad. De twee bevolkingsgroepen leven hier in zuilen zoals dat in Nederland ook lange tijd gebruikelijk was. Zo zijn er in Mostar aparte scholen, aparte sportverenigingen, ziekenhuizen, postkantoren en zelfs taxi- en busbedrijven voor de moslims en de katholieken. Spitse minaretten schieten her en der uit de grond als priemende piketpalen van de oosterlingen. De westerlingen spiegelen dat beeld met hun (ook priemende) kerktorens en kruizen. De klokken en de muezzin bieden tegen elkaar op voor gods gebed. 

Mostar kent twee leefwijzen die halverwege de jaren negentig als vloeistoffen van verschillende viscositeit in hetzelfde kommetje zijn gegleden en maar moeilijk mengen. Om de twee toch te laten mengen ga je in de scheikunde op zoek naar een emulgator. Hier in Mostar werkt de toerist als emulgator. Toeristen zijn dol op het passeren van grenzen en slenteren kriskras van oost naar west en andersom. Daarbij wordt het vakantiegeld aan alle kanten uitgegeven en zolang ze dat in groten getale blijven doen, toont Mostar zich aan de oppervlakte een leefbare emulsie. 

Overigens roeren de Aziaten flink in het kommetje van Mostar. Niet alleen stromen busladingen met Aziatische dagjesmensen leeg over de Stari Most (oude brug), de blikvanger van de stad, ook hangt de stad vol met enorme billboards die een mede door China geïnitieerde ‘International Business Fair’ aankondigen. Ongetwijfeld een beurs met onbegrensde mogelijkheden als het op ondernemen aankomt maar er dienen hier in Mostar vooral etnische grenzen beslecht te worden want onderhuids smeult een religieuze veenbrand.

Toen in 2004 de oude Ottomaanse brug, ruim tien jaar na zijn vernietiging door de Kroaten, feestelijk werd heropend, lieten de christelijke leiders van Mostar (bisschop) en omstreken (kardinaal uit Sarajevo) het afweten. Ze hadden ‘andere verplichtingen’. In plaats van verzoenen kozen ze voor het verscherpen van de tegenstellingen. Ze wilden, en willen, de herstelde brug niet erkennen als teken van verzoening en vreedzaam samenleven omdat volgens hen de moslims hun 33 meter hoge verlichte (’s nachts letterlijk en volgens christenen waarschijnlijk gedurende de hele dag ook figuurlijk) kruis op de Hum-berg beschouwen als een doorn in het oog. 

Voor de moslims is het kruis inderdaad een doorn in het oog omdat tijdens de oorlog degene die de Hum-berg controleerde, in feite de controle over de stad had. Door het enorme kruis juist dáár te plaatsen voelt het voor de moslims of de katholieke kerk de religieuze macht over Mostar claimt. Als buitenstaander is het onmogelijk je in het gevoel van de betrokkenen te verplaatsen maar dat er sprake is van gevaarlijke provocatie over-en-weer is evident. Iedere bouw van weer een nieuwe spitse toren (kerk of minaret) voelt voor de andere partij alsof de ogen worden uitgestoken.

Iemand op Instagram stuurde ons, in reactie op een aantal foto’s die we hadden gepost, een privé berichtje. Hij was in 1994 in Bosnië en Herzegovina en vertelde dat hij er geen leuke herinneringen aan heeft overgehouden. In zijn laatste berichtje schrijft hij: “Zonde van zo’n mooi land, zo vergiftigd… maar geniet van de schoonheid en lieve mensen”

Dat laatste doen we met volle teugen.